Z moich notatek co do koncepcji nowego odczytania “Płatonowa” dla Teatru im. J. Osterwy w Lublinie: 

“Kierunek, który proponuję:

– postaci z Płatonowa to po pierwsze prototypy kolejnych bohaterów literackich Czechowa, po drugie: archetypy postaw ludzkich

– Płatonow jest poza czasem, tak jak postaci w sztuce są poza czasem. Zostały napisane w 1881 roku, a były grane przez cały XX wiek i teraz, na początku XXI; Płatonow jest ideą, symbolem człowieka z ambicjami, które skarlały w konfrontacji z rzeczywistością, chciał coś zrobić, ale zabrakło mu konsekwencji, energii, pasji, wiary

– bohaterowie mówią o ideach, o przeszłości, czekają aż przyszłość sama coś zmieni – a czas biegnie swoim torem

– jeśli chcą coś zmienić – są to działania pozorne, które mogą wybiegać poza usprawiedliwianie się stanem społecznym – postaci kradną sobie kwestie, nie wypowiadają ich, wypowiadają bez nadania sensu słowom, skracają wypowiedzi; czas historyczny przebrzmiewa w ich słowach tylko od czasu do czasu, choć jego upływ powinien być zaznaczony

– Płatonow zostaje zabity, ale funkcję Płatonowa przejmuje ktoś inny, bo sztuka może zakończyć się powtórzeniem pierwszej sceny, kiedy Płatonowem jest ktoś inny – kobieta? Żyd?

– idee przegrywają z trywialnymi potrzebami, płytkimi namiętnościami

– historia bardzo srogo obeszła się z postaciami Czechowa. Większość z nich zginęłaby pewnie w czasie rewolucji; część zostałaby zamknięta w psychuszce. Zastanawiam się, czy nie potraktować Płatonowa jako obrazu upadku inteligencji, upadku, którego nie da się powstrzymać

– większość chorób psychicznych na przełomie XIX i XX wieku brały się z bezczynności, z nieukierunkowania energii życiowej, oczywiście z czasem choroba psychiczna utożsamiana była z nieprzystosowalnością do obowiązujących norm społecznych lub jako bunt przeciwko przyjętym regułom życia.

– przykładając miarę do dzisiejszych czasów: Płatonowów od cholery, w niektórych kręgach większa presja na działanie, na ruch, na nieustanne rozwijanie się do tego stopnia, że brakuje czasu, by z tego samorozwoju skorzystać; pewna odwrotność, bo zmultiplikowanie możliwości pozornie daje szansę działania; nadal obecna bariera pochodzenia, zatem jeszcze większa frustracja i marazm

– Płatonow jest zmienną w równaniach, którymi są jego relacje z innymi postaciami:

ośmiesza pozory zmian, uczuć

demaskuje pozy “nowego człowieka”, “wyzwolonej kobiety”

wykrywa obłudę

ujawnia fałsz słów, brak zasad

wywołuje niewygodę, potrzebę tłumaczenia się, celowo doprowadza do skrajności, które wyciągają na jaw prawdziwe ludzkie pobudki, charaktery

– Osip to Płatonow, który nie ma nic do stracenia i naprawdę nie ma złudzeń co do ludzi; cynik

– Nikołaj to Płatonow, który wybrał drogę błazenady, nie ma żadnych zasad

– Wiengierowicz Syn – to wczesny Płatonow, pełen pogardy dla tych, którzy nie działają, choć mają ku temu możliwości, pełny wyższości, którą pokrywa kompleksy “innego”, ostatecznie nie może się rozstać ze złotym łańcuchem – atrybutem władzy pieniądza

– Głagoliew to romantyczna wersja Płatonowa z głową zwróconą ku przeszłości

– Głagoliew Syn – to Płatonow, który ma wektor tak bardzo na siebie, że gotów poświęcić uczucia ojca, byle tylko nie stracić atrakcyjnego życia

– sam Płatonow jest zawieszony między nimi wszystkimi. Czerpie z nich energię, ale też im bardziej wysysa ich krew, tym bardziej nią przesiąka: traci godność i złudzenia;

– Płatonow nie jest Złem, Demiurgiem, ale raczej wirusem, który u każdego – w zależności od odporności – wywołuje inne objawy choroby

(żeby skończyć Czechowem – lekarzem:)